[Info] Behandeling van borderline

[Bordie.nl]

Diagnose
Het inventariseren van de problemen en het stellen van een juiste diagnose is een 1e stap op weg naar behandeling. Vaak is al aan verschillende aandoeningen gedacht, voordat de diagnose borderline opkomt. De klachten en verschijnselen lopen nogal uiteen en kunnen elkaar ook afwisselen in de loop van de tijd. Ook speelt mee dat niet elke hulpverlener even ervaren is op het gebied van borderline.
Met behulp van informatie kan iemand zichzelf herkennen in een beschrijving van de verschijnselen van borderline. Maar alleen een deskundige kan een juiste diagnose stellen. Een psychiater of psycholoog stelt een diagnose aan de hand van een psychiatrisch en psychologisch onderzoek. Iemand vertelt zijn levensverhaal en noemt de klachten en problemen in het heden en in het verleden. Een gesprek met de partner, ouders of andere naaste familie kan aanvullende informatie geven. Als de diagnose eenmaal is gesteld, kan de behandelaar samen met de cliënt een behandelplan opstellen.

Behandelplan
Elke cliënt heeft volgens de Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO) recht op een behandelplan. In het behandelplan maken cliënt en behandelaar afspraken over de behandeling. De doelstellingen van de behandeling en de werkwijze worden besproken en op papier gezet. De resultaten van de behandeling worden regelmatig besproken. Zo nodig wordt het behandelplan bijgesteld.

Verloop van de behandeling
Als eenmaal duidelijk is dat iemand borderline heeft, is het belangrijk om eerst ernstige verschijnselen zoals verwardheid, zelfbeschadiging en misbruik van alcohol of drugs tegen te gaan. Pas daarna kunnen achterliggende problemen aangepakt worden.
Het doel van de behandeling is dat iemand stabieler wordt en meer greep krijgt op het eigen leven. Minder ups en downs, beter afgewogen beslissingen en vooral herstel van relaties met anderen. Maar ook: minder heftig geraakt worden door teleurstellingen, minder diep in de put raken, leren relativeren. Als dat lukt, verlopen de relaties met anderen ook met minder strubbelingen.

De behandeling is vaak intensief en vraagt veel inzet en motivatie van de cliënt.
Het opbouwen van een vertrouwensrelatie met een hulpverlener is vaak moeilijk voor iemand met borderline. Door eerdere teleurstellingen in hulpverlening of hulpverleners kan het moeilijk zijn om opnieuw iemand in vertrouwen te nemen. Daardoor kan een behandeling met vallen en opstaan verlopen.

Hoe lang de behandeling duurt is moeilijk voorspelbaar, 1 tot enkele jaren is gebruikelijk, afhankelijk van de ernst van de problemen.
In de loop van de behandeling moet iemand het meer zelf doen en de draad van het gewone leven verder oppakken. Na afloop van de behandeling is het belangrijk om eventueel te kunnen terugvallen op steun en begeleiding.

Behandelvormen
De behandeling bestaat uit verschillende vormen van therapie. Het is afhankelijk van de persoon welke therapieën op welk moment het meest geschikt zijn.

Psycho-educatie
Psycho-educatie of voorlichting geeft mensen inzicht in de verschijnselen van borderline en helpt bij het leren omgaan met de gevolgen ervan. Die kennis is niet alleen nuttig voor iemand die er last van heeft, maar ook voor familie en andere betrokkenen. Weten wat borderline doet is een 1e voorwaarde om anders te kunnen omgaan met situaties die zich voordoen.

Psychotherapie
Psychotherapie is meestal de basis van de behandeling. Bij psychotherapie staat het praten over en verwerken van psychische problemen centraal. Er zijn verschillende vormen van psychotherapie voor mensen met borderline. Welke therapie het beste werkt, loopt uiteen van persoon tot persoon.

Het doel van de therapie is psychische klachten en problemen op te heffen, of zoveel te verminderen dat iemand er minder last van heeft. Als aanvulling op individuele gesprekken met de behandelaar wordt vaak gekozen voor 1 of meer therapieën in groepsverband.

Vormen van psychotherapie:

Cognitieve therapie richt zich vooral op wat iemand denkt. Het doel is denkbeelden over zichzelf en anderen die niet kloppen, te veranderen. Bijvoorbeeld de gedachte: 'Ik ben niet de moeite waard' wordt omgezet in de gedachte: 'Ik kan iets voor anderen betekenen.' Hierdoor krijgt iemand een meer realistische kijk op zichzelf.
Gedragstherapie richt zich vooral op wat iemand doet. Door te oefenen met situaties uit het dagelijks leven kan de ervaring ontstaan: ik kan het ook anders doen. Hierdoor kan iemand nieuwe, positieve ervaringen opdoen, zowel in als buiten de therapie. Een bekende vorm van gedragstherapie bij borderline is de zogenoemde dialectische gedragstherapie van Linehan.  
Inzichtgevende psychotherapie richt zich vooral op wat iemand drijft en bezielt. Het uitgangspunt is dat die drijfveren deels onbewust zijn en te maken kunnen hebben met onverwerkte ervaringen uit het verleden. Door dergelijke ervaringen bewust te maken en ze te verwerken, krijgt iemand meer greep op het eigen functioneren.
Relatie- en gezinstherapie bestaat uit gesprekken met de cliënt zelf, de partner en andere gezinsleden. Dit helpt alle betrokkenen zicht te krijgen op de problemen en wegen te vinden om met de klachten om te gaan.
Medicijnen
Er zijn geen medicijnen die borderline kunnen genezen. De nadruk ligt op gespreks- en andere therapieën. Wel zijn er middelen die kunnen helpen bepaalde klachten en verschijnselen te verminderen.

Medicijnen bij borderline
Afhankelijk van de klachten kunnen verschillende soorten medicijnen worden voorgeschreven:

Antipsychotica
Met name bij ernstige klachten met veel angst, woede, verwardheid en impulsiviteit kunnen antipsychotica helpen de klachten te verminderen.
Antidepressiva
Antidepressiva hebben niet alleen een gunstige invloed op de stemming, maar kunnen soms ook woede-uitbarstingen, impulsiviteit, eetbuien en dwangklachten verminderen. Antidepressiva hebben pas na enkele weken effect.
Slaap- en kalmeringsmiddelen
Kalmeringsmiddelen kunnen angst en onrust verminderen; slaapmiddelen kunnen helpen slapeloosheid te doorbreken en werken ondersteunend bij het vinden van een goed dag-nachtritme. Vanwege het risico op verslaving wordt aanbevolen deze middelen alleen kortdurend te gebruiken.

Non-verbale therapieën
Bij borderline spelen vaak emoties, die moeilijk in woorden zijn uit te drukken. Bij non-verbale therapieën kunnen mensen gevoelens anders dan door praten uiten. Therapieën zoals creatieve therapie, dans- en bewegingstherapie, drama en muziektherapie kunnen helpen bij het bewust maken en verwerken van problemen.

Waar?
De aard en de ernst van de klachten bepalen waar iemand het beste geholpen kan worden. Veel deskundigen zijn het erover eens dat de meeste cliënten met borderline het beste ambulant behandeld kunnen worden. Dat betekent dat iemand gewoon thuis woont en op afspraak therapieën volgt bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg, of bij een zelfstandig gevestigde hulpverlener. Verschillende instellingen bieden mogelijkheden voor een dagbehandeling van 1 of meer dagen per week.

In Nederland bestaat een aantal specialistische behandelcentra voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis.
Soms, als het echt niet anders kan, is een kortdurende opname nodig. Bijvoorbeeld omdat thuis blijven tijdelijk niet mogelijk is of te voorkomen dat een crisissituatie verergert.

Een crisisplan kan helpen escalaties of opnames te voorkomen. Daarin maken de behandelaar en/of naaste betrokkenen in overleg met de cliënt afspraken over de hulp en steun die zij kunnen bieden in een crisissituatie.

Alternatieve therapieën
Er is geen onderzoek bekend waaruit blijkt dat alternatieve geneeswijzen de verschijnselen van borderline verminderen. Sommige mensen hebben wel baat bij alternatieve therapieën naast de bestaande behandeling, omdat ze ontspanning kunnen geven.

Verschillen in behandeling
Er zijn nog weinig onderzoeksgegevens beschikbaar over de juiste (combinatie van) behandelmethoden bij de borderlinestoornis. Net als bij sommige andere psychische problemen, zijn er verschillende opvattingen over de behandeling van borderline. Zo kunnen behandelaars van mening verschillen over de rol van psychotherapie in de behandeling, wel of geen opname, het geven van voorlichting en het betrekken van familie bij de behandeling.

Sinds enkele jaren wordt gewerkt aan zorgprogramma's voor de behandeling van mensen met een borderlinestoornis. Hierin wordt de verworven kennis uit onderzoek en praktijk gebundeld. Dit moet uiteindelijk leiden tot minder verschillen in de behandeling.

Lotgenotencontact
Zowel mensen met een borderlinestoornis als mensen uit hun omgeving kunnen baat hebben bij lotgenotencontact. Mensen met vergelijkbare ervaringen vinden vaak steun en (h)erkenning bij elkaar. Lotgenoten beschikken over veel kennis en ervaring en kunnen elkaar adviezen geven.

Kinderen van een ouder met borderline
Het is belangrijk dat kinderen van een ouder met borderline uitleg en zo nodig begeleiding krijgen, afhankelijk van hun leeftijd. Kinderen worden geconfronteerd met afwijkend gedrag van een ouder en kunnen zich in de steek gelaten voelen of boos of verdrietig zijn. Soms voelen kinderen zich verantwoordelijk voor de problemen van hun ouder. In veel instellingen voor geestelijke gezondheidszorg is aandacht voor Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problemen (kortweg KOPP genoemd). Er zijn ook brochures over dit onderwerp.